Lista aktualności Lista aktualności

Biocenotyczne. Czyli jakie?

PUSZCZA BUKOWA LAS WIELU FUNKCJI

Puszcza Bukowa to las wielu funkcji. Jest tu miejsce na ochronę zasobów przyrodniczych i na rozwijanie pasji przez wszystkich, którzy czerpią z lasu dobrą energię. Stąd pochodzi również drewno, pozyskiwane z poszanowaniem zasad ochrony bioróżnorodności i trwałości lasu na rosnące wciąż potrzeby społeczne. W pojawiających się rozmowach dotyczących gospodarki leśnej prowadzonej w Puszczy Bukowej omawiany jest często temat „drzew biocenotycznych”. Określenie to dotyczy drzew, które pozostawia się w lesie do naturalnego rozkładu w celu zachowania bioróżnorodności poprzez m.in. wzbogacanie zasobów martwego drewna. Zasada ta jest wpisana w pracę tutejszych leśników od wielu lat i nie wynika wyłącznie z zatwierdzonych ostatnio aktów prawnych, odnoszących się do ochrony zasobów przyrodniczych Puszczy Bukowej. Leśnicy, współpracując z licznymi organizacjami i  instytucjami odpowiedzialnymi za ochronę przyrody uczestniczyli we wspólnym ustanawianiu pomników przyrody, współtworzyli zapisy dotyczące tworzenia depozytów martwego drewna i co najważniejsze – na co dzień postulaty te realizują. Fakt ten posiada odzwierciedlenie w wielu miejscach Puszczy, w których leżą lub stoją próchniejące i rozkładające się dziś drzewa oraz ich fragmenty o „biocenotycznych cechach”. Zasada pozostawiania takiego drewna wpisana jest w każdy etap planowania prac w lesie, a sposób podejścia do „drzew biocenotycznych” jest zgodny z obowiązującymi aktami prawnymi.

W JAKIM CELU WYZNACZA SIĘ EKOSYSTEMY REFERENCYJNE, BIOGRUPY CZY DRZEWA BIOCENOTYCZNE I DLACZEGO W PUSZCZY BUKOWEJ WYCINA SIĘ NIEKTÓRE Z DRZEW BIOCENOTYCZNYCH?

W planie zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 PLH320020 Wzgórza Bukowe1, w odniesieniu do pozostawiania „drzew biocenotycznych” w siedliskach przyrodniczych, będących przedmiotem ochrony zawarte zostały następujące zapisy:

[…]

Kontynuowanie w ramach prowadzonej gospodarki leśnej działań mających na celu pozostawianie i utrzymanie w lasach do naturalnej śmierci i rozkładu tzw. drzew biocenotycznych w celu zwiększenia różnorodności biologicznej i poprawy stanu siedlisk będących przedmiotami ochrony w obszarze Natura 2000, z wyłączeniem sytuacji klęskowych oraz przypadków zagrażających trwałości lasu i/lub bezpieczeństwu ludzi i mienia.

W sposób widoczny kontynuuje się w puszczy pozostawianie do naturalnego rozkładu licznych drzew biocenotycznych i ich fragmentów. Ilość drzew i sposób ich pozostawienia zależy jednak m.in. od warunków panujących w danym fragmencie lasu i aspektów związanych z bezpieczeństwem publicznym. Bezpieczeństwo dla ludzi i mienia jest nadrzędne i odnosi się do każdego użytkownika lasu – turysty i osób na co dzień tu pracujących. Sposób postępowania z drzewami biocenotycznymi jest temu aspektowi podporządkowany. Wszędzie tam, gdzie jest to konieczne drzewa biocenotyczne (obumierające, obumarłe, stanowiące zagrożenie) obala się i w zależności od sytuacji w terenie pozostawia w całości do naturalnego rozkładu. Drzewa takie są również przecinane, przeciągane i w tej postaci pozostawiane, gdy nie ma miejsca, by leżały w całości.

Widok "drzew biocenotycznych" towarzyszy każdemu niemal zakątkowi Puszczy Bukowej

 

[…]

Rozważając ilość drzew biocenotycznych niezbędnych do pozostawienia na powierzchni podlegającej użytkowaniu rębnemu, należy uwzględniać również ich depozyt w sąsiednich wydzieleniach (np. ekosystemy referencyjne, rezerwaty przyrody, tereny trudnodostępne, itp.) powierzchnię rozliczając w ramach ostępu.  

W toku konsultacji społecznych leśnicy wyznaczyli w Puszczy Bukowej około 1000 ha ekosystemów referencyjnych. W miejscach tych odstąpiono od realizacji gospodarki leśnej. To rezerwuary martwego drewna. Rozważając ilość drzew biocenotycznych pozostawianych na powierzchniach podlegających użytkowaniu bierze się zawsze pod uwagę sytuację mającą miejsce w sąsiedztwie (np. obecność terenów wyłączonych z gospodarki leśnej). Ponadto – w każdym fragmencie lasu, gdzie prowadzi się pozyskanie drewna i gdzie jest to wskazane prawem wyznacza się i pozostawia do naturalnego rozkładu tzw. biogrupy. Wokół terenów trudnodostępnych, jezior, cieków wodnych, granic z polami uprawnymi itp. kształtuje się dodatkowo tzw. okrajki (ekotony) – miejsca o swoistym charakterze buforów. Wszędzie tam, gdzie pozwalają na to względy bezpieczeństwa drzewa biocenotyczne pozostawiane są również punktowo.

Fragment biogrupy

Okrajki (ekotony) pełnią rolę buforów na granicach siedlisk.

[…]

W przypadku konieczności ścięcia drzewa o charakterze drzewa biocenotycznego dopuszcza się pozostawienie na gruncie nieprzydatnego pod względem gospodarczym fragmentu drzewa (np. objętego zgnilizną) celem zwiększenia zasobu martwego drewna, przy czym preferować pozostawianie całych ściętych drzew lub ich dłuższych fragmentów.

Zgodnie z powyższym zapisem, poza drzewami o charakterze biocenotycznym, pozostawianymi w Puszczy Bukowej w całości (drzewa leżące i stojące) gromadzona jest tu znaczna ilość drewna w postaci fragmentów „biocenotycznych”, nie przeznaczonych do gospodarczego wykorzystania. Każdy taki fragment zwiększa zasób martwego drewna.

Zasoby martwego drewna tworzone są również poprzez pozostawianie fragmentów drzew nie przeznaczonych do gospodarczego wykorzystania.
 

Do wykazu miejscowych aktów prawnych zawierających zapisy odnoszące się do drzew biocenotycznych należy również plan ochrony Szczecińskiego Parku Krajobrazowego „Puszcza Bukowa” zatwierdzony w 2006 roku2. Z jego treści wynika m.in. zasada pozostawiania […] minimum 2-3 drzew obumierających lub martwych na 1 ha lasu […], wdrażana wszędzie tam, gdzie znajdują się drzewa wykazujące takie cechy.

Wymóg ten realizowany jest w trakcie weryfikacji powierzchni, na których zaplanowane są prace z zakresu gospodarki leśnej. Na wielostopniowym etapie kontroli dokonywane są przeglądy powierzchni pod kątem obecności drzew dziuplastych i uzgadniane szczegóły dotyczące ich pozostawiania – z zachowaniem nadrzędnej zasady – bezpieczeństwa dla trwałości lasu i jego użytkowników.

Na każdym etapie planowania i realizacji gospodarki leśnej w Puszczy Bukowej leśnicy respektują zapisy odnoszące się do tworzenia depozytów martwego drewna i drzew biocenotycznych. Wynika to nie tylko z obowiązującego prawa ale również z ich ogromnego doświadczenia i długoletniej praktyki zawodowej oraz poszanowania dla natury.

 

Fot. Zbyszek Pajewski i archiwum Nadleśnictwa Gryfino

Przypisy:

1 Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie z dnia 7 lipca 2017 r. zmieniające zarządzenie w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla Obszaru Natura 2000 Wzgórza Bukowe PLH32002 (Dz. Urz. Woj. Zach. z 11 lipca 2017 r., poz. 3075)

2 Rozporządzenie Nr 113/2006 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 22 sierpnia 2006 r. w sprawie ustanowienia Planu ochrony dla Szczecińskiego Parku Krajobrazowego „Puszcza Bukowa” (Dz. Urz. Woj. Zach. Nr 95, poz. 1777)