W dniach 16-17 stycznia 2021 roku, podczas Dekady Spisu Nietoperzy, przedstawiciele Nadleśnictwa Gryfino wraz z członkami Zachodniopomorskiego Towarzystwa Chiropterologicznego „Mopek” oraz Szczecińskiego Stowarzyszenia Przygodowego „Za Horyzont” liczyli nietoperze hibernujące w wybranych zimowiskach Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Puszcze Szczecińskie”. Hibernacja, to stan w którym nietoperze spędzają zimę, polegający na znacznemu spowolnieniu wszelkich procesów życiowych i obniżeniu temperatury ciała do temperatury otoczenia.

W obiektach starej „Prochowni”* położonej w Puszczy Bukowej na terenie Nadleśnictwa Gryfino stwierdzono występowanie przedstawicieli czterech gatunków (mopek zachodni, gacek brunatny, mroczek późny i nocek Natterera). Natomiast w powojskowych obiektach nazywanych zwyczajowo "Silosami" odnotowano nietoperze należące do pięciu gatunków (mopek zachodni, mroczek późny, nocek Natterera, nocek rudy i karlik malutki). Wszystkie gatunki nietoperzy występujące w Polsce objęte są ochroną prawną. Cieszy zatem tak liczna ich obecność w puszczy.

*Prochownia to kompleks ciekawych powojennych „schronów”, „bunkrów”, „ziemianek”, w którym do 2007 roku mieściły się kiedyś magazyny prochu i amunicji. Pod koniec XX wieku, dzięki wytężonej pracy miłośników Puszczy Bukowej, leśników i  podmiotów odpowiedzialnych za ochronę zasobów przyrodniczych obiekty te zmieniły swoje pierwotne przeznaczenie stając się...miejscem zimowania nietoperzy. Stało się to możliwe dzięki projektowi "Ochrona nietoperzy na obszarze  dwóch województw poprzez ograniczenie zagrożeń, poprawę warunków bytowania i promowanie właściwych zachowań społecznych". Projekt zrealizowany został z środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska w Gospodarki Wodnej przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Szczecinie w porozumieniu z Nadleśnictwem Gryfino. Wcześniejsza próba zabezpieczenia obiektów zniweczona została kradzieżą i dewastacją. Chiropterologiczne osiedle składa się z  13 obiektów, z których 12 zostało w pełni przystosowanych do potrzeb nietoperzy. 13 obiekt to obiekt edukacyjny.

Wokół nietoperzy narosło wiele mitów i legend, z którymi postępujące odkrycia nauki rozprawiły się już dawno. Wciąż jednak wiele osób na widok tego stworzenia nie może oprzeć się odruchowemu lękowi lub odrazie wyrażanej słówkiem „fuuuuj”. W różnych częściach świata tej grupie zwierząt przypisywano różne znaczenia. W mitologii starożytnej ssak ten był poświęcony Prozerpinie, małżonce Plutona, władcy podziemi. W Europie i Afryce posądzano je o współpracę z czarownicami przygotowując z biednych stworzeń „cudowne” mikstury, których zadaniem było leczenie wszelakich schorzeń. W niektórych kulturach wierzono z kolej, że nietoperze zwiastują dobrobyt i szczęście. Bez względu na odkrycia nauki, ogromna ilość mitów i legend, narosłych wokół nietoperzy na przestrzeni wieków krąży jeszcze w postaci powszechnie wiadomych „mądrości”, powodując głęboko zakorzeniony lęk. Coraz bogatsza wiedza o biologii i zwyczajach* tych sympatycznych ssaków wydaje się jednak coraz częściej przekonywać sceptyków do ich polubienia.

Nietoperze są jedynymi ssakami zdolnymi do aktywnego lotu. Ich skrzydła składają się z wydłużonych palców przedniej kończyny, przedramienia, ramienia oraz błony lotnej. Zdolność zwisania zawdzięczają specjalnym połączeniom blokowym między kośćmi, więzadłami i pazurami. Dzięki tej budowie pozycja zwisu nie wymaga żadnego wysiłku mięśni, a co za tym idzie nie powoduje utraty energii. Większość nietoperzy posiada wydatne uszy z wystającym płatem skórnym tzw. koziołkiem, ponieważ słuch jest ich podstawowym zmysłem przy orientacji w przestrzeni i zdobywaniu pokarmu. Wykorzystują w tym celu echolokację, polegającą na wysyłaniu przez nie ultradźwięków, które odbite od przeszkód czy zdobyczy wracają jako echo do ucha, informując o świecie zewnętrznym. Podstawowym pokarmem naszych krajowych nietoperzy są owady, na które polują w nocy. Większość nietoperzy ma bardzo małe oczy, albowiem organy te u gatunków posługujących się echolokacją ulegają uwstecznieniu. Doskonałe oczy mają tylko nietoperze nie mające dobrze rozwiniętej zdolności echolokacji (np.rudawkowate). Nietoperze są małymi zwierzętami, masa ich mieści się w granicach 1,7 g (ryjkonos malutki Craseonycteris thonglongyai) do 1,6 kg (rudawka olbrzymia Pteropusgiganteus). Rozpiętość skrzydeł tych największych dochodzi do 170 cm. Natomiast masa większości krajowych gatunków mieści się w granicach od 5 do 10 g, a rozpiętość skrzydeł od 20 do 40 cm.

Więcej informacji o gatunkach nietoperzy żyjących w Puszczy Bukowej i ciekawostkach z nimi związanych do odkrycia TU (klik)

* Nietoperze nie wplątują się we włosy! Są owadożerne, nie piją krwi! Polując posługują się słuchem, choć nie wszystkie mają duże uszy! Potrafią zjeść w ciągu jednej nocy 2000 – 3000 owadów! Choć używają echolokacji, to nie są ślepe! Dzięki mechanizmowi bloczków w stopach mogą zwisać głową w dół bez tracenia energii! Nie są ptakami tylko ssakami! Nie budują gniazd jak ptaki! Wcale nie są blisko spokrewnione z myszami!

Tekst i fotografia (Gacek brunatny Plecotus auritus) - M. Dziubak (Nadleśnictwo Gryfino) oraz "Nietoperze Puszczy Bukowej"